„Napis” XXVII (2021)

Izolacja i komunikacja – rozważania nad formami komunikacji literackiej i kulturowej

Artykuły zebrane w tym tomie „Napisu” są reakcją na nowe zjawiska kulturowe, związane z restrykcjami wymuszonymi izolacją w dobie pandemii Covid-19 (jak zdalna wymiana informacji, nowe formy pracy i rozrywki online). To traumatyczne doświadczenie można potraktować jako pewien impuls, który uwypuklił określone cechy ludzkiej kultury, psychologii, egzystencjalnej samoświadomości, skłaniając do głębszego spojrzenia na relację człowiek – świat (w tym także: świat przyrody) oraz człowiek – inni ludzie. Mogło też stać się ono inspiracją dla badaczy kultury, antropologów, literaturoznawców czy językoznawców.

W zamieszczonych w XXVII tomie rozprawach pojawiają się bezpośrednie odwołania do – ściśle łączącego się z izolacją, a także z formą komunikacji, jaką jest podróż – motywu wyspy. Motyw ten traktowany jest konkretnie lub symbolicznie, wartościowany pozytywnie lub negatywnie – to na przykład miejsce zesłania, jak wyspa Św. Heleny dla Napoleona w artykule wprowadzającym Jacka Wasilewskiego, porządkującym kwestie izolacji i komunikacji z semiotycznego punktu widzenia i odwołującym się do podstawowych opozycji dobrowolności – przymusu oraz jednostki – grupy; jako topos „wyspy miłości” – rokokowy motyw Cytery u Tomasza Jędrzejewskiego; może być to dobrowolna izolacja alpinistów w tekście Przemysława Kaliszuka lub odosobnienie artysty w rozprawie O Flaubertowym „zakamarku” Beaty Garlej. Po stronie izolacji przymusowej sytuują się analizy doświadczenia jeńców wojennych (artykuł Marcina Pliszki), egzystencji emigrantów, naznaczonej wyobcowaniem kulturowym i próbami nawiązywania dialogu listowego z krajem (prace Małgorzaty Chachaj, Joanny Hałaczkiewicz), aż po wyizolowanie całych społeczeństw i kreowanie alternatywnej rzeczywistości przez propagandzistów (o czym pisze Marek Pąkciński).

Kontekst pandemii pozwala spojrzeć z innej perspektywy na potrzebę istnienia specyficznych motywów i gatunków literackich (jak antologie wierszy o tematyce medycznej), funkcjonowanie instytucji kultury w dobie kwarantanny covidowej lub ujawnianie się zjawisk często ukrytych lub pomijanych (tekst Ewy Szkudlarek Izolacja w firmie). Czytelnik znajdzie w tym numerze rocznika również artykuły edytorskie i tekstologiczne pióra licznych badaczy (Małgorzaty Pawlaty, Aleksandry Budrewicz, Dominiki Pękalskiej, Joanny Lekan-Mrzewki), nierzadko inspirowane tematem tomu (od analiz tekstów oświeceniowych Antoniego Korwina Kossakowskiego przez artykuły związane z poczuciem obcości czy izolacji kulturowej – kultura literacka Anglii końca XIX w. widziana okiem Edmunda Naganowskiego; autokreacja i komunikacja w pracy podróżnika Antoniego Rehmana o Kaukazie, czy wreszcie wyizolowanie Juliana Ochorowicza w związku z jego działalnością w Fundacji Macierz Polska). Teksty te poruszają też problem atrybucji (Wojciech Kaliszewski) lub okolicznościowej literatury powstałej z okazji jubileuszy (wybór korespondencji na dwudziestopięciolecie pracy literackiej Henryka Sienkiewicza w rozprawie Aleksandry Błasińskiej). Jedyna w tym tomie recenzja (pióra Aleksandry Norkowskiej) poświęcona jest książce Wacław Borowy – po latach pod redakcją Jerzego Snopka i Tomasza Chachulskiego.

Ważnym uzupełnieniem XXVII tomu „Napisu” są – jak zawsze w naszym roczniku – prace plastyczne studentów Akademii Sztuk Pięknych, powstałe dzięki opiece i inspiracji Katarzyny Stanny.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz  ze środków ZAiKS z Funduszu Popierania Twórczości na 2021 rok.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Wstęp: Wyspy pełne głosów (Agnieszka Bąbel)

Artykuł (PDF)

I. ROZPRAWY I MATERIAŁY

Izolacja i komunikacja. Rodzaje izolacji i towarzyszące im deficyty komunikacyjne

Artykuł (PDF) Show abstract

Izolacja więzienna jako doświadczenie egzystencjalne w literaturze polskiego baroku. Wybrane przykłady

Artykuł (PDF) Show abstract

Rokoko. Izolacja i azyl. O poezji cyteryjskiej „kręgu Marii Wirtemberskiej”

Artykuł (PDF) Show abstract

Oddzielenie i odosobnienie. Listy Józefa Szymanowskiego do Anieli ze Świdzińskich Szymanowskiej

Artykuł (PDF) Show abstract

Przestrzeń rustykalna w „Listach o wsi” Cypriana Godebskiego – propozycja lektury

Artykuł (PDF) Show abstract

O Flaubertowym „zakamarku”

Artykuł (PDF) Show abstract

Komunikacja w izolacji. Maskowanie klęski w niemieckiej polskojęzycznej prasie gadzinowej w latach 1943–1944 (na przykładzie tekstów z „Nowego Kuriera Warszawskiego”)

Artykuł (PDF) Show abstract

Wertykalna izolacja. Górska proza Tadeusza Piotrowskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

II. PASJE I POTYCZKI EDYTORSKIE I TEKSTOLOGICZNE

Rodzaje poetyckich komunikatów wobec izolacji króla Stanisława Augusta w sielance „Smutek nad Dafnisem pól północnych pasterzem chorującym” Antoniego Korwina Kossakowskiego (artykuł edytorski)

Artykuł (PDF) Show abstract

„Śliczna w postaci, żywa jak łania”. Kwestia autorstwa wiersza znanego pod tytułem „Wiersz na pochwałę J.W. Kossowskiej podskarbiny nadwornej koronnej, z okoliczności jej tańca na warszawskiej reducie”

Artykuł (PDF) Show abstract

Kultura literacka Anglii końca XIX wieku w relacjach Edmunda Naganowskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Jubileusz dwudziestopięciolecia pracy literackiej Henryka Sienkiewicza. Wybór korespondencji (część I)

Artykuł (PDF) Show abstract

III. VARIA

(Auto)portret intelektualny Antoniego Rehmana a formy komunikacji z czytelnikami w „Kilku kartkach z Kaukazu”

Artykuł (PDF) Show abstract

Julian Ochorowicz, sprawa lwowskiej fundacji Macierz Polska i „nasze osobnictwo”

Artykuł (PDF) Show abstract

Niezłomny wśród swoich i obcych, wyrozumiały wobec kraju. Postawa Stanisława Gliwy jako emigranta

Artykuł (PDF) Show abstract

Izolacja w firmie

Artykuł (PDF) Show abstract

Nieliteracki temat w literaturze potrzebny. O ratunkowej funkcji antologii

Artykuł (PDF) Show abstract

Pandemiczny przewodnik po instytucjach kultury. O cyfrowych formach komunikacji na przykładzie Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki

Artykuł (PDF) Show abstract

Izolacja i komunikacja. Prace studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie

Komentarze autorów do fotografii

IV. RECENZJE

Aleksandra NORKOWSKA, Wacław Borowy na trudne czasy (Wacław Borowy – po latach, red. Jerzy Snopek, Tomasz Chachulski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2019)

Recenzja (PDF)

Noty o autorach artykułów

Artykuł (PDF)

vignette

Michalina Lewandowska

Czas pandemii zabrał nam istotną część składową komunikacji niewerbalnej, zabrał nam twarze – pozamykał nasze uśmiechy, smutki, grymasy w smutnych chirurgicznych maseczkach. W swojej pracy stworzyłam wizję przyszłości, choć bardzo liczę, że jest to mylna wizja – liczę, że nie zamkniemy się na siebie, że po tym trudnym czasie, będziemy nadal potrafili „czytać” ze swoich twarzy, że w końcu zdejmiemy „maski” i znikną międzyludzkie obostrzenia.

Gdy mijam panią Krysię, moją sąsiadkę, czasem nie słyszę cichego „dzień dobry” spod maseczki, wyobrażam sobie wtedy rodzaj klatki, która nas od siebie izoluje, sprawia, że człowiek staje się człowiekowi coraz bardziej obcy.

Zofia Liro

„Proces dysocjacji jest wysublimowanym mechanizmem obronnym, wbudowanym w system psychologiczny człowieka w formie ucieczki przed (czasem dosłownie) szaleństwem. […] Proces leczenia wymaga doprowadzenia do syntezy z ciałem, zaangażowania w ponownym «zanurzeniu» się w ciele i odczuwania dzisiaj tego, co dla jednostki było zbyt niebezpieczne wczoraj”.

Alexandra Katehakis, Tom Bliss, Mirror of Intimacy: Daily Reflections on Emotional and Erotic Intelligence, 2014

Sara Stupiec

Jesteś jedyną osobą.

Julia Kacała

Nigdy nie przestajemy się komunikować. W sytuacji odizolowania od innych – nasila się komunikacja z samym sobą. Social media pomagają nam utrzymać kontakt ze światem zewnętrznym, aplikacje lifestyle’owe pomagają nam utrzymać kontakt ze światem wewnętrznym. Pytają nas jak się czujemy, jak dobrze spaliśmy, ile wypiliśmy dzisiaj wody. Wiedzą, ile minut powinien nam zająć dzisiejszy trening, jakiego rodzaju jogi potrzebujemy, co dokładnie znajdzie się na naszym talerzu. Dają nam poczucie pełnej kontroli nad ciałem i umysłem.

Konrad Brasławski

W dobie pandemii zapanowała powszechna anonimowość. Skryci w cieniu chirurgicznych maseczek, przestajemy rozpoznawać się nawzajem.

Kacper Dziedzic

Bez komentarza.

Magdalena Góra

Nie było nikogo oprócz nas, nie było dokąd uciec. Kłębiło się w nas dużo emocji i myśli, tych pozytywnych i negatywnych. Po raz pierwszy musieliśmy się zmierzyć z własną osobą. Izolacja zmusiła nas do autokomunikacji.

Aleksandra Lewandowska

W okresie epidemicznym powstało wiele związków online-owych. Dwie połówki jabłka symbolizują rozłączoną całość, która jest się w stanie połączyć tylko w przestrzeniach medialnych.

Anna Białecka

Bez komentarza.

Wiktoria Witkowska

Bez komentarza.

Julia Rybinkowska

Według danych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny w 2018 roku w Polsce zawarto 192,3 tysięcy małżeństw. Natomiast w 2020 roku było ich 144,9 tysięcy. Liczba osób wchodzących w związek małżeński zmalała zatem o 25%.

Sara Wiśniewska

Bez komentarza.