Logo 'Napisu'

„Napis” XXI (2015)

Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Samoograniczenie i autocenzura w kulturze

Kolejny numer naszego rocznika poświęcony jest idei samoograniczenia i towarzyszącym jej praktykom, które odgrywają kluczową rolę w kulturze.

Idea powściągliwości, wyrzeczenia, opanowania (przede wszystkim emocji i popędów) jako warunek godnego i szczęśliwego życia to uniwersalna koncepcja, znana już od czasów starożytnych i funkcjonująca np. na Dalekim Wschodzie (konfucjanizm, buddyzm). Praktyki ascetyczne kojarzone są przede wszystkim z chrześcijaństwem, jednak samoograniczenie powracało przez wieki w rozmaitych tekstach kultury nie tylko jako warunek mistycznego doświadczenia jednostki, ale również gwarancja społecznej harmonii i dobrobytu. Rezygnacja i utrata są pojęciami na ogół wartościowanymi negatywnie, w kategoriach „braku” – XXI seria „Napisu” gromadzi natomiast prace, które ukazują różne i niejednoznaczne aspekty tych doświadczeń.

Zebrane teksty koncentrują się wokół tematyki wyboru odzwierciedlonej przede wszystkim w literaturze polskiej – począwszy od wyborów artystycznych (pochwała prostoty stylu u Mikołaja Reja), trudnych rozstrzygnięć etycznych bohaterów powieści dziewiętnastowiecznych (dobrowolne samoograniczenie jednostki na korzyść grupy; poszanowanie cudzej indywidualności; konieczność rezygnacji z jednych wartości dla osiągnięcia innych celów), poprzez problematykę decyzji egzystencjalnych samych autorów i świadomego kształtowania własnej drogi twórczej, aż po kwestie wyborów narzuconych w postaci ingerencji cenzorskich w czasach PRL-u (autocenzura oraz akceptacja przez twórców narzucanych z zewnątrz ograniczeń i ich wpływ na kształt utworów literackich – dział „Pasje i potyczki edytorskie i tekstologiczne”).

Część działu „Rozprawy i materiały” zatytułowana „Prus nieutracony” zawiera artykuły będące referatami z konferencji w Nałęczowie z maja 2012 r. (zorganizowanej w stulecie śmierci pisarza), ogniskujących się wokół problemu wartości i ceny życiowych wyborów bohaterów Lalki, a także motywu swoistej ekonomii w relacjach międzyludzkich. Łącznikiem pomiędzy obydwoma tymi blokami tekstów jest zagadnienie świadomego samoograniczenia, charakterystyczne dla kultury i literatury pozytywizmu.

W dziale „Varia” znajduje się próba wizualnego ujęcia tej problematyki – prace studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, poświęcone trudnej sztuce tracenia i rezygnacji.

Wstęp (Barbara Wolska)

Artykuł (PDF)

ROZPRAWY I MATERIAŁY. SZTUKA REZYGNACJI

Zafarbowane słówka krasomędrków. Mikołaj Rej o sztuce barwienia słów

Artykuł (PDF) Show abstract

Zygmunt Kaczkowski wobec tradycji sarmackiej w kontekście cyklu nieczujowskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Za cenę śmierci. Sztuka tracenia i rezygnacji w utworach Zygmunta Szczęsnego Felińskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Pająk. O wyobraźni twórczej Józefa Ignacego Kraszewskiego (wstęp do rozważań)

Artykuł (PDF) Show abstract

Sztuka rezygnacji. Studium „Czciciela potęgi” Elizy Orzeszkowej

Artykuł (PDF) Show abstract

Kłopoty z Deotymą

Artykuł (PDF) Show abstract

Myśliwi i naganiacze. Stratyfikacja ról społecznych na pograniczu

Artykuł (PDF) Show abstract

O zagubieniu, utracie i pornograficznym końcu XIX wieku w „Zagubionych dziewczętach”

Artykuł (PDF) Show abstract

ROZPRAWY I MATERIAŁY. PRUS NIEUTRACONY

Rozpustny Wokulski – problemów ciąg dalszy

Artykuł (PDF) Show abstract

Ekonomia polityczna lalek

Artykuł (PDF) Show abstract

Dyskurs monetarny w „Lalce” Bolesława Prusa

Artykuł (PDF) Show abstract

Amerykanin i Polak w Paryżu (Henry James – Bolesław Prus)

Artykuł (PDF) Show abstract

Bolesława Prusa „zabawa” w pisanie na maszynie – narzędzie, autor, tekst

Artykuł (PDF) Show abstract

Bolesław Prus, [Nauka Prusa pisania na maszynie] (oprac. Agata Grabowska-Kuniczuk)

Artykuł (PDF)

PASJE I POTYCZKI EDYTORSKIE I TEKSTOLOGICZNE

„Moeris” Marcina Eysymonta – panegiryczna sielanka na cześć Stanisława Augusta

Artykuł (PDF) Show abstract

Marcin Eysymont, Moeris. Ekloga… (oprac. Małgorzata Pawlata)

Artykuł (PDF)

„Wygórowany idealizm” czy „handel księgarski”? Dialog korespondencyjny Zofii Trzeszczkowskiej i Stanisława Marka Rzętkowskiego o publikacji przekładu „Luzjad”

Artykuł (PDF) Show abstract

[List Stanisława Marka Rzętkowskiego do Adama M-skiego i respons] (oprac. Aleksandra Błasińska (Kasica))

Artykuł (PDF)

Trzy cenzorskie recenzje tomu „Wszystko jest obok” Ireneusza Iredyńskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

W labiryncie. Cenzorskie recenzje „Pamiętnika znalezionego w wannie” Stanisława Lema

Artykuł (PDF) Show abstract

VARIA

Antoni Lange – poeta metafizyczny XIX stulecia. Barokowe konteksty „Rozmyślań”

Artykuł (PDF) Show abstract

Radomskie obchody jubileuszu Jana Kochanowskiego, czyli o zarządzaniu tradycją

Artykuł (PDF) Show abstract

Jak przekazywać naukową wiedzę w Internecie. (Na marginesach kolekcji „PrusPlus” w Nowej Panoramie Literatury Polskiej)

Artykuł (PDF) Show abstract

O sztuce rezygnacji w Sztuce

Artykuł (PDF) Show abstract

Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Prace studentów ASP w Warszawie

Ilustracje

Komentarze autorów do fotografii

Komentarze (PDF)

RECENZJE

Agata ROĆKO, Kontusz i frak. O symbolice stroju w XVIII-wiecznej literaturze polskiej, Warszawa 2015 (Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska, Mody oświeconych opanowane)

Recenzja (PDF)

Grzegorz ZAJĄC, Czuły weredyk. Twórczość poetycka Juliana Ursyna Niemcewicza, Kraków 2015 (Barbara Wolska, Julian Ursyn Niemcewicz jako poeta)

Recenzja (PDF)

Aldona CHOLEWIANKA-KRUSZYŃSKA, Daniel RENISZEWSKI, Biblioteka Julińska. Dzieje łowiecko-leśnego księgozbioru Potockich z Łańcuta, Łańcut 2015 (Wojciech Kaliszewski, Dzieje niezwykłej biblioteki)

Recenzja (PDF)

Agnieszka BĄBEL, Skandal, gafa, prowokacja. Obraz normy obyczajowej i jej naruszania w polskiej powieści drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 2014 (Bogdan Mazan, Naruszenie obyczaju jako życiowy spektakl)

Recenzja (PDF)

Jolanta SZTACHELSKA, Zabijanie klasyków, Warszawa 2015 (Grażyna Borkowska, Wiedza i wiara)

Recenzja (PDF)

Kariera pisarza w PRL-u, pod red. M. Budnik, K. Budrowskiej, E. Dąbrowicz i K. Kościewicz, Warszawa 2014 (Wiktor Gardocki, Kariera, pojęcie wieloznaczne)

Artykuł (PDF)

Noty o autorach artykułów

Artykuł (PDF)