Logo 'Napisu'

„Napis” XVIII (2012)

Tabu i wstyd

Seria rocznika przygotowanego pod hasłem Tabu i wstyd nawiązuje do poprzedniego tomu pisma poświęconego tematowi Jawne i ukryte w literaturze i kulturze. Zeszyt ten stanowi próbę ukazania problemu ukrywania „nagiej” rzeczywistości oraz sposobów i konsekwencji ujawniania prawdy o niej. Pozwoliło to na zgromadzenie wielu możliwych interpretacji pojęć „tabu” i „wstydu” wypracowanych w interakcjach z tekstami kultury pochodzącymi, jak zwykle w przypadku „Napisu”, z różnych epok – od średniowiecza po postmodernizm. Jest to także swoista analiza skomplikowanych związków i wzajemnych wpływów między tymi pojęciami.

Artykuły koncentrują się m.in. wokół następujących kwestii: pojęć „tabu” i „wstydu” rozpatrywanych przez pryzmat ciała i płci (w poezji Jana Kochanowskiego, w dawnym liście miłosnym, w wierszach swawolnych polskiego Oświecenia – zwłaszcza w poematach Adama Naruszewicza, ale także w utworach obscenicznych Stanisława Trembeckiego – a nawet w tekstach totalitarnych reżimu komunistycznego). Kategorie te analizowane są również w kontekście rodziny (na przykładzie powieści XIX-wiecznych i przekazu wspomnieniowego z epoki, poruszających problem tabu małżeńskiego i narzeczeńskiego), a także granic akceptacji relacji seksualnych (ukazanie sposobu radzenia sobie z traumą homoseksualizmu i obalanie tabu we współczesnym komiksie). Poruszone zostały również tematy roli wstydu i niedopowiedzenia w interpretacji biografii i twórczości wybranych artystów (np. scophofobia – lęk przed cudzym spojrzeniem – Bolesława Leśmiana, tabu codzienności Witkacego) oraz ich próby wymknięcia się spod ubezwłasnowolniającej jednostkę kontroli, a nawet wypracowania strategii oporu, jak również tabu rozpatrywanego w kategoriach religijnych, społecznych i artystycznych. Mowa tu o kwestiach cenzury i autocenzury, ich wpływu na kształt dzieła literackiego, gatunkowych wyznacznikach „tabuizacji” przekazu (np. przekraczanie granic w dyskursie publicystycznym na przykładzie Kronik Bolesława Prusa).

Niewątpliwym uatrakcyjnieniem serii jest dział Varia tym razem w formie kolorowej wkładki, prezentującej najlepsze prace studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, wyłonione w konkursie fotograficznym pod tym samym tytułem. Konkurs Tabu i wstyd został zorganizowany przez profesora Rosława Szaybo i dr Katarzynę Stanny z Pracowni Fotografii Użytkowej na Wydziale Sztuki Mediów i Scenografii ASP.

Część tomu zatytułowana Recenzje, omówienia, sprawozdania zawiera recenzję dwóch książek – Grażyny Legutko Niespokojny płomień. O życiu i twórczości Gustawa Daniłowskiego (Kielce 2011) oraz opracowania zbiorowego oświeceniowych utworów okolicznościowych Wiersze imieninowe poetów z drugiej połowy XVIII wieku (Warszawa 2011), a także sprawozdanie z wydarzeń naukowo-kulturalnych 2012 r., który ogłoszony był przez UNESCO rokiem Bolesława Prusa.

Tabu i wstyd w literaturze i kulturze (Barbara Wolska, Marek Pąkciński)

Artykuł (PDF)

I. ROZPRAWY I MATERIAŁY

„Aż się za cię wstydzę, gdy cię w tańcu widzę”. O kobiecości i wstydzie w poezji Jana Kochanowskiego (na wybranych przykładach)

Artykuł (PDF) Show abstract

Erotyka jako temat wyznań w barokowym liście miłosnym. Próby przełamywania tabu

Artykuł (PDF) Show abstract

Zjawisko sodomii w polskiej poezji XVIII wieku. Wstępne rozpoznanie problemu

Artykuł (PDF) Show abstract

Bez winy i wstydu. Seksualność w polskiej poezji obscenicznej o tematyce erotycznej doby Oświecenia

Artykuł (PDF) Show abstract

W mazurskiej gęstwienie znaków i powinności. Uwagi o opowieści Marcina Gerssa „Jest Bóg!”

Artykuł (PDF) Show abstract

Sztuka zrywania. Niefortunne narzeczeństwa w polskiej powieści i wspomnieniach końca XIX i początku XX w.

Artykuł (PDF) Show abstract

Zasada „3P” – o czym myślą rodziny w powieści pozytywizmu

Artykuł (PDF) Show abstract

Przekraczanie granic w dyskursie publicystycznym Bolesława Prusa

Artykuł (PDF) Show abstract

Bolesław Prus i pozytywistyczne „porno z Murzynkami”

Artykuł (PDF) Show abstract

„My nie jesteśmy: ty i ja. My jesteśmy czegoś katastrofalną tylko konsekwencją”. Maria Jehanne Wielopolska pisze historię kobiet

Artykuł (PDF) Show abstract

Płcią opętani, gębą splątani”. Tabu w powieści popularnej na przykładzie utworów Tadeusza Dołęgi-Mostowicza („Bracia Dalcz i S-ka”) i Witolda Gombrowicza („Opętani”)

Artykuł (PDF) Show abstract

Dwa teatry Witkacego

Artykuł (PDF) Show abstract

Scopophobia (lęk przed spojrzeniem) i marzenia i bezwstydzie – Leśmianowska fenomenologia wstydu

Artykuł (PDF) Show abstract

Cenzura, tabu i wstyd. Cenzura obyczajowa w PRL-u (1948-1958)

Artykuł (PDF) Show abstract

Ciało, płeć i wstyd komunisty (na marginesie fantastycznonaukowych powieści utopijnych Stanisława Lema z lat pięćdziesiątych XX w.)

Artykuł (PDF) Show abstract

Między wstydem a bezwstydem – kulturowy eksperyment Salmana Rushdiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Lesbijka, córka geja. Homoseksualizm – tabu – autonarracja w powieści graficznej „Fun Home. Tragikomiks rodzinny” Alison Bechdel

Artykuł (PDF) Show abstract

II. VARIA

Tabu i wstyd w fotografii czy zimny i nagi obiektyw?

Artykuł (PDF)

Tabu i wstyd – prace studentów ASP w Warszawie

Ilustracje

Komentarze autorów do fotografii

Komentarze (PDF)

III. RECENZJE, OMÓWIENIA, SPRAWOZDANIA

Grażyna Legutko, Niespokojny płomień. Życie i twórczość Gustawa Daniłowskiego, Kielce 2011 (Wojciech Kaliszewski)

Wiersze imieninowe poetów z drugiej połowy XVIII wieku, wstęp, wybór tekstów i opracowanie Barbara Wolska, Bożena Mazurkowa, Tomasz Chachulski, Warszawa 2011 (Jacek Wójcicki)

2012 – Rok Bolesława Prusa. Sprawozdanie (Pracownia Literatury II Połowy XIX Wieku)

Recenzje, omówienia, sprawozdania (PDF)