“Inscription” XVIII (2012)

Taboo and shame

The issue of the yearly entitled Taboo and shame relates to the previous edition, devoted to the topic of The public and the hidden in literature and culture. The volume is an attempt at presenting the issue of hiding the ‘naked’ reality and the ways and consequences of revealing the truth about it. This allowed for collecting various possible interpretations of ‘taboo’ and ‘shame’, established through the interactions of texts hailing, as is usual with Napis (Inscription), from different eras – from the Middle Ages to postmodernism. It is also a certain analysis of the complex links and mutual influences between these two terms.

The articles concentrate on the notions of ‘taboo’ and ‘shame’, among other things, explored in the context of the body and gender: in the poetry by Jan Kochanowski, the old love letter, the playful poetry of Polish Enlightenment (especially in the poems by Adam Naruszewicz, as well as in obscene pieces by Stanisław Trembecki) or even in totalitarian texts of the communist regime. These categories are also analysed in light of the family (illustrated by nineteenth-century novels and recollective accounts from the era, relating to the issue of marital and engagement taboo), as well as the boundaries of acceptance of sexual relationships (presenting a way of dealing with the trauma of homosexuality and breaking the taboo in a modern-day comic book). Topics relating to the role of shame and understatement in interpreting biographies and works of selected artists are also explored (for example, Bolesław Leśmian’s scophofobia, that is the fear of another person’s gaze, or the taboo of Witkacy’s everyday life), together with their attempts to evade control, which incapacitates an individual, or even to work out strategies of opposition. Further discussed is the taboo considered through the prism of religious, social and artistic realms. This is in connection to issues of censorship and self-censorship, with their influence on the form of a literary work, as well as the genre-specific markers of ‘tabooisation’ of the subject matter (for example, the crossing of boundaries in journalistic discourse by the example of Kroniki [Chronicles] by Bolesław Prus).

What undoubtedly makes this edition more attractive is the Varia section, this time in the form of a colour insert, presenting the best works by students of the Academy of Fine Arts in Warsaw, selected through a photographic competition by the title of Taboo and shame. The competition was organised by Professor Rosław Szaybo and Dr Katarzyna Stanny from the Studio of Applied Photography at the Faculty of Media Art and Stage Design of the Academy of Fine Arts in Warsaw.

The section of the volume entitled Reviews, Discussions, Reports features a review of two books – Niespokojny płomień. O życiu i twórczości Gustawa Daniłowskiego [Restless flame. On the life and art of Gustaw Daniłowski] by Grażyna Legutko (Kielce, 2011), as well as a collaborative study on occasional texts of the Enlightenment period, Wiersze imieninowe poetów z drugiej połowy XVIII wieku [Name-day poems by artists of the second half of the eighteenth century] (Warsaw, 2011). The section also contains a report from the academic-cultural events of 2012, which was announced by UNESCO as the year of Bolesław Prus.

Tabu i wstyd w literaturze i kulturze (Barbara Wolska, Marek Pąkciński)

Artykuł (PDF)

I. ROZPRAWY I MATERIAŁY

„Aż się za cię wstydzę, gdy cię w tańcu widzę”. O kobiecości i wstydzie w poezji Jana Kochanowskiego (na wybranych przykładach)

Artykuł (PDF) Show abstract

Erotyka jako temat wyznań w barokowym liście miłosnym. Próby przełamywania tabu

Artykuł (PDF) Show abstract

Zjawisko sodomii w polskiej poezji XVIII wieku. Wstępne rozpoznanie problemu

Artykuł (PDF) Show abstract

Bez winy i wstydu. Seksualność w polskiej poezji obscenicznej o tematyce erotycznej doby Oświecenia

Artykuł (PDF) Show abstract

W mazurskiej gęstwienie znaków i powinności. Uwagi o opowieści Marcina Gerssa „Jest Bóg!”

Artykuł (PDF) Show abstract

Sztuka zrywania. Niefortunne narzeczeństwa w polskiej powieści i wspomnieniach końca XIX i początku XX w.

Artykuł (PDF) Show abstract

Zasada „3P” – o czym myślą rodziny w powieści pozytywizmu

Artykuł (PDF) Show abstract

Przekraczanie granic w dyskursie publicystycznym Bolesława Prusa

Artykuł (PDF) Show abstract

Bolesław Prus i pozytywistyczne „porno z Murzynkami”

Artykuł (PDF) Show abstract

„My nie jesteśmy: ty i ja. My jesteśmy czegoś katastrofalną tylko konsekwencją”. Maria Jehanne Wielopolska pisze historię kobiet

Artykuł (PDF) Show abstract

Płcią opętani, gębą splątani”. Tabu w powieści popularnej na przykładzie utworów Tadeusza Dołęgi-Mostowicza („Bracia Dalcz i S-ka”) i Witolda Gombrowicza („Opętani”)

Artykuł (PDF) Show abstract

Dwa teatry Witkacego

Artykuł (PDF) Show abstract

Scopophobia (lęk przed spojrzeniem) i marzenia i bezwstydzie – Leśmianowska fenomenologia wstydu

Artykuł (PDF) Show abstract

Cenzura, tabu i wstyd. Cenzura obyczajowa w PRL-u (1948-1958)

Artykuł (PDF) Show abstract

Ciało, płeć i wstyd komunisty (na marginesie fantastycznonaukowych powieści utopijnych Stanisława Lema z lat pięćdziesiątych XX w.)

Artykuł (PDF) Show abstract

Między wstydem a bezwstydem – kulturowy eksperyment Salmana Rushdiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Lesbijka, córka geja. Homoseksualizm – tabu – autonarracja w powieści graficznej „Fun Home. Tragikomiks rodzinny” Alison Bechdel

Artykuł (PDF) Show abstract

II. VARIA

Tabu i wstyd w fotografii czy zimny i nagi obiektyw?

Artykuł (PDF)

Tabu i wstyd – prace studentów ASP w Warszawie

Komentarze autorów do fotografii

III. RECENZJE, OMÓWIENIA, SPRAWOZDANIA

Grażyna Legutko, Niespokojny płomień. Życie i twórczość Gustawa Daniłowskiego, Kielce 2011 (Wojciech Kaliszewski)

Recenzja (PDF)

Wiersze imieninowe poetów z drugiej połowy XVIII wieku, wstęp, wybór tekstów i opracowanie Barbara Wolska, Bożena Mazurkowa, Tomasz Chachulski, Warszawa 2011 (Jacek Wójcicki)

Recenzja (PDF)

2012 – Rok Bolesława Prusa. Sprawozdanie (Pracownia Literatury II Połowy XIX Wieku)

Sprawozdanie (PDF)

vignette

Magdalena Mazurczak

Tabu to także choroby psychiczne i walka, jaką musi z nimi stoczyć chory. Na mojej fotografii zamknięcie w sobie ukazane jest poprzez gest. Druga kompozycja to moja interpretacja tabu, jakim były kiedyś obozy zagłady, kontrastujące ze wstydem i krwią, która pozostała na rękach oprawców.

Monika Ney

Moja fotografia odnosi się bezpośrednio do kobiecej seksualności, która w dzisiejszych czasach jest niewątpliwie bardziej eksponowana. Nagość — ta subtelnie przedstawiona i ta odważna, prowokująca — zawsze wzbudza „nieśmiałe” zainteresowanie. Nie jest oczywista, namacalna. Jest „owocem zakazanym”, po który sięgamy w ukryciu.

Monika Woźniak

Punktem wyjścia do serii zdjęć, będących odpowiedzią na temat „Tabu i wstyd”, było ludzkie ciało. Ciało, będące przedmiotem cierpień i krzywd, często zadawanych przez nas samych. Pomimo coraz większej tolerancji i otwartości otoczenia, problemy nieakceptowania ciała, samookaleczenia są obecne w społeczeństwie, jednak głośno się o nich nie mówi, wciąż jest to temat tabu i powód do wstydu.

Anna Skura

Cykl fotografii zatytułowanych „She or He?” przedstawia balansowanie pomiędzy płciami. Pokazują one, że nasza pierwsza identyfikacja płciowa często może być mylna. Zatarcie granic nierzadko nie daje oczywistej odpowiedzi, czy to ona, czy on? Jest to zapewne złamaniem pewnego przyjętego „tabu”, ale czy jest także powodem do wstydu?

Iza Maciusowicz

Każdy z nas posiada małe tajemnice, których się wstydzi, o których nie chce rozmawiać. A jeśli ktoś je odkryje? Wstyd potrafi być paraliżujący. Przekonanie o własnej małej wartości nie pozwala żyć w pełni, przez co pozostajemy bezustannie w cieniu.

Ewa Iwaniuk

Moja fotografia przedstawia problem osoby, która ukrywa się przed światem, za wszelką cenę usiłuje być niewidoczna dla otoczenia. Jest to kobieta z brakiem samoakceptacji i pewności siebie, mająca opory przed odsłonięciem swojego wizerunku pomimo tego, że jej wstyd jest całkowicie bezzasadny.

Ewelina Dziekońska

Tabu i wstyd w moim osobistym odczuciu kojarzą się z erotyzmem i śmiercią. Pokazywaniem ukrytych miejsc na mapie ciała, skrywanych emocji na ludzkich twarzach i wewnętrznego rozdarcia w cierpiących umysłach.

Elena Leszczyńska

Wstydem jest być nieszczęśliwym.

Julia Krywicz

Przez swoją fotografię chciałam ukazać to, czego często wstydzimy się wobec siebie obnażyć: świadomość samych siebie i własnego ciała. Na zdjęciu starałam się uchwycić moment, kiedy człowiek jest sam na sam z sobą, jest takim, jakim jest.

Marek Buczyński

Zaprojektowany przez mnie plakat składa się z trzech zdjęć, opowiadających historię młodej pary, którą targają różne uczucia, w tej pracy negatywne. Na pierwszym planie widać złość i kłótnię, która w konsekwencji prowadzi do agresji, ta zaś do wstydu i żalu, jaki po niej, niestety, pozostaje.

Anna Rubinkiewicz

Zastanawiając się nad pytaniem, co w dzisiejszych czasach możemy określić jako tabu i co może u nas wywołać wstyd, kiedy granice między przyzwoitością a jej brakiem coraz bardziej się zacierają, gdzie cnota zaczyna być przyczyną pewnego rodzaju odrzucenia przez społeczeństwo, a rozwiązłość powodem do dumy, doszłam do bardzo prostych wniosków, że to, co kiedyś było tabu i przyczyną wstydu, stało się normalne i akceptowane. Przyzwyczailiśmy się. Natomiast rzeczy, przed którymi wówczas zakrywano oczy, zaczęły być mile widziane.

W swojej fotograficznej odpowiedzi na to pytanie chcę też zwrócić uwagę na miejsce człowieka wierzącego we współczesnym społeczeństwie. Wielu ludzi, szczególnie młodych teraz wstydzi się tego, że wierzą. To jest teraz tabu.

Mateusz Żułkowski

Podglądanie i inwigilacja są, w powszechnej opinii, tematem tabu i wstydu. Mimo te zjawiska są coraz bardziej powszechne. Współczesne komunikatory (telefonia komórkowa, Internet, tabloidy) oraz powszechność urządzeń rejestrujących ułatwiają realizację takich zamierzeń i kontrolę prywatności jednostki. Dziurka od klucza kojarzy się z naruszeniem prywatności i nasuwa wszystkim jednoznacznie negatywne skojarzenia.

Ilona Piwońska

Przez swoje fotografie chcę ukazać stan emocjonalny osoby, doświadczającej przemocy cielesnej. Na zdjęciach nie ma strachu. Jest obojętność. Najgorsze z uczuć. Pogodzenie się z sytuacją, zamknięcie we własnym wnętrzu, cisza… milczenie.

Aleksandra Miksiewicz

Moim zdaniem tabu i wstyd to dwa zjawiska unicestwione w XXI wieku.

Marlena Rytel

W swoich fotografiach pokazuję brak reakcji i pogodzenie się z często nieprzyjemnymi sytuacjami, jakimi są przemoc, wykorzystywanie czy nadużycie, a wewnętrzny krzyk i cierpienie ukryte są pod skorupą neutralności.