„Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” jako czasopismo oryginalne i pionierskie poświęcone niebadanym dotąd wnikliwie obszarom literatury powstało w 1994 roku w kręgu badaczy Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanych przez prof. dra hab. Janusza Maciejewskiego (red. nacz. 1994–2011). Pierwszy numer periodyku koncentrował się na utworach literatury okolicznościowej epoki konfederacji barskiej, w latach późniejszych zakres czasowy omawianych utworów literackich został znacznie poszerzony, obejmując czasy od staropolszczyzny po XXI wiek. W latach 2011-2021 rocznikiem kierowała prof. dr hab. Barbara Wolska, od 2021 roku redaktorem naczelnym jest dr hab. Marek Pąkciński.
Przez lata swego istnienia rocznik „Napis” podlegał licznym modyfikacjom. Nieznacznie zmienił się także podtytuł pisma, który w numerach I-XVI brzmiał: „Napis. Tom poświęcony literaturze okolicznościowej i użytkowej”. Rozwijała się forma pisma: od numeru XV (2009) pojawiły się profesjonalne artystyczne okładki ściśle związane z tematem przewodnim numeru, a od 2012 kolorowe wkładki z wyróżnionymi pracami studentów ASP w Warszawie. Od numeru XV (2009) wprowadzono indeks tomu, a od numeru XVII (2011) streszczenia artykułów w języku angielskim, metadane na stronie www zaczęto zamieszczać od 2014 roku, w tym: informacje dotyczące afiliacji autorów tekstów (2013), ich noty biograficzne (2014), bibliografię załącznikową na końcu artykułu (2014), słowa klucze (2014), numery DOI zarejestrowane w bazie CrossRef (2018) oraz numery ORCID (2019).
Sukcesywnie uzupełniano też dane, istotne dla lepszego funkcjonowania pisma w sieci, poczynając od spisów zawartości poszczególnych tomów wraz z opisem tematyki numeru zamieszczane na stronie wydawcy (od 1996 roku Wydawnictwa DiG, a od 2013 roku Wydawnictwa IBL PAN).
W 2009 roku rocznik został wpisany na listę czasopism naukowych Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (obecnie Ministra Edukacji i Nauki); w wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych MEiN (komunikat z 17 lipca 2023) uzyskał 70 punktów (zob. komunikat MEiN, pozycja 29850). Rocznik jest beneficjentem programów Ministerstwa Edukacji i Nauki (dawniej MNiSW) oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (dawniej MKDNiS), zob. ogłoszenia. Pismo wydawane pierwotnie w wersji papierowej, obecnie w wersji elektronicznej i papierowej. Pełne teksty wszystkich numerów dostępne na stronie (zob. Artykuły online), numery w wersji papierowej do nabycia w Wydawnictwie Instytutu Badań Literackich PAN.
Właścicielem pisma są dwa podmioty prawne: Uniwersytet Warszawski i Instytut Badań Literackich PAN (postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie VII Wydział Cywilny Rejestrowy sygn. akt VII RS Rej Pr 1245/11 z dnia 21 października 2011 r.).
„Napis”, począwszy od 2013 roku, ukazuje się nakładem Wydawnictwa Instytutu Badań Literackich PAN (do 2012 r. Wydawnictwa DiG, wcześniej w latach 1994-1995 nieistniejącej już Oficyny Wydawniczej Latona).
Numer ISSN: 1507-4153.
Numer e-ISSN: 2719-4191.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
Periodyk prezentuje wyniki badań nad specyficznymi gatunkami literackimi – twórczością okolicznościową i użytkową. Są to teksty piśmiennictwa, będące ważnym świadectwem życia społeczno-politycznego w różnych epokach, ale też zapisem rozmaitych zdarzeń z biografii i działalności osób publicznych i prywatnych. Utwory te obejmują poezję i prozę (od literatury dawnej po najnowszą) – teksty towarzyszące istotnym wydarzeniom narodowym, dokumenty życia osobistego (jak np. pamiętnik, dziennik, list), inne formy literackie o charakterze perswazyjnym (m. in. mowy, kazania, poradniki), a także wypowiedzi metaliterackie (notatki, glosy, przedmowy, posłowia i komentarze odautorskie, stanowiące znaczący element ramy edytorskiej książek). Pismo łączy badania piśmiennictwa z „obszarów trzecich literatury” (zarówno nad intymistyką, jak i innymi rodzajami wypowiedzi).
Forma rocznika zmieniała się przez lata, dostosowując do nowych wymogów stawianych środowisku literaturoznawców i – szerzej – humanistów. Obecnie obejmuje część główną pt. Rozprawy i materiały, która zawiera jednolite bloki tematyczne artykułów. Kolejne trzy działy to Pasje i potyczki edytorskie i tekstologiczne, gdzie publikowane są inedita – materiały źródłowe w krytycznym opracowaniu opatrzone wstępem, Varia prezentujące interdyscyplinarne teksty związane z tematem przewodnim numeru oraz Recenzje i omówienia, w którym to dziale zamieszczane są recenzje aktualnie opublikowanych monografii i edycji krytycznych, a także informacje o ważnych wydarzeniach z życia naukowego kraju.
Periodyk z dziedziny filologii polskiej poświęcony jest głównie tekstom usytuowanym na pograniczu literatury i życia społeczno-politycznego, warunkom ich powstawania, rozpowszechniania oraz odbioru. Pismo służy upowszechnianiu naukowej wiedzy o twórczości okolicznościowej i użytkowej oraz informuje o badaniach prowadzonych nad tego rodzaju piśmiennictwem, m.in. o opracowaniach nieznanych tekstów źródłowych w nowatorskich ujęciach badawczych w dobie nowych technologii, np. z wykorzystaniem edytorstwa cyfrowego.
„Napis” pomyślany został jako forum interdyscyplinarnych spotkań naukowych historyków i teoretyków literatury, językoznawców, socjologów, antropologów i innych badaczy kultury intelektualnej i materialnej. Skierowany jest do filologów polskich i slawistów – badaczy i studentów z ośrodków naukowych i akademickich z kraju i z zagranicy, zainteresowanych badaniem przejawów twórczości okolicznościowej i użytkowej w ramach różnych dziedzin humanistyki.
