“Inscription” XXV (2019) – Jubilee Edition

Souvenir, tribute and laudation in literature and culture

The jubilee, XXV edition of the journal Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej [Inscription. Periodical on Occasional and Applied Literature], founded in 1994 by Professor Janusz Maciejewski, its first editor-in-chief, is entitled Souvenir, Tribute and Laudation in Literature and Culture.

On the twenty-fifth anniversary of its creation, Napis returns to its roots – to that, which was its distinguishing quality and speciality – to the literature occupying the vast space between high-brow work and literary productions by amateurs and authors of the minorum gentium; between art and craft, and between original writing and the, often nameless, local folklore.

The edition begins with a comprehensive introduction by Barbaba Wolska, in which the beginnings of writing and its evolution are remembered. The Essays and Materials section contains articles devoted to posthumous praise ordered for family members by the Biržai Radziwiłłs (Mariola Jarczykowa), the ways of commemorating the services and virtues of the defenders of the Fatherland in funerary sermons by Fabian Birkowski (Michał Kuran), the legend of heroic figures, preserved in literature: bishop Kajetan Sołtyk (Krystyna Maksimowicz) or Prince Józef Poniatowski (Roman Magryś), and finally the homages paid by poets, painters and philosophers to the deceased worthy of respect and remembrance – especially if they were, at the same time, their friends or relatives (essays: by Tadeusz Półchłopek on the poetic laudations for Józef Dunin Borkowski, by Julita Paprotna on Jacek Malczewski in his son’s memoirs, and by Beata Garlej on commemorative texts of Roman Ingarden).

The editorial part presents a transition ‘between old and new times’: from editing of unknown letters from the eighteenth century (Bożena Mazurkowa), through deliberations on the influence of the Reformation on the field of media and communication (Aleksandra Matykiewicz-Włodarska) and an interesting case of ‘double laudation’ – the simultaneous tribute to the library and to a person (Wojciech Kaliszewski), to the issues of digital editing (Konrad Niciński, Bartłomiej Szleszyński). The Varia section feature four texts, also related to the main theme of the edition, concerned with the last words of famous people (Magdalena Kreft), commemorating national anniversaries (Magdalena Piotrowska), the ‘critical panegyric’ of Hugon Kołłątaj for the city of Moscow (Marek Nalepa), and the phenomenon of the ex-libris, which expresses respect for the book and determines the identity of its author (Barbara Stelingowska). This section concludes with a graphic part – photographic works by students of the Academy of Fine Arts in Warsaw with their authors’ comments. The review section is also rich in articles (including by Mogdan Mazan, Marek Pąkciński, Ewa Głębicka and Paweł Dybel).

We invite readers to peruse the latest edition of the journal and get to know the various ways in which authors across the ages have been paying tribute, preserving the moment and fighting oblivion, employing many different literary genres and graphic devices to this effect.

Wstęp: Między sztuką a rzemiosłem. „Napis”: początki, dzieje, aktualności (Barbara Wolska)

Artykuł (PDF)

I. ROZPRAWY I MATERIAŁY

Sponsorowana pochwała. Funeralia Radziwiłłowskie z XVII wieku napisane na zamówienie

Artykuł (PDF) Show abstract

Pamięć o heroicznych czynach i cnotach rycerskich sławnych obrońców ojczyzny utrwalona w kazaniach funeralnych Fabiana Birkowskiego OP

Artykuł (PDF) Show abstract

U źródła legendy poetyckiej biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka

Artykuł (PDF) Show abstract

Literacki hołd poetów galicyjskich dla Józefa Dunina Borkowskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Laudacja bohatera narodowego w „Pieśniach o księciu Józefie” Artura Oppmana

Artykuł (PDF) Show abstract

Pożegnanie z ojcem. Jacek Malczewski we wspomnieniach syna Rafała

Artykuł (PDF) Show abstract

Poetyka Ingardenowskich wspomnień hołdów oddawanych (nie tylko) fenomenologom

Artykuł (PDF) Show abstract

II. PASJE I POTYCZKI EDYTORSKIE I TEKSTOLOGICZNE

Nieznane listy Wenantego Tyszkowskiego

Artykuł (PDF) Show abstract

Wenanty Tyszkowski, [Listy do Michała Kazimierza zwanego Rybeńko i Karola Stanisława zwanego Panie Kochanku Radziwiłłów] (oprac. Bożena Mazurkowa)

Artykuł (PDF)

Echo miłej przyjaźni. Drobiazg wierszowany wydobyty z teki dawno zapomnianych rękopisów

Artykuł (PDF) Show abstract

Efekt Lutra. Skutki reformacji w sferze mediów drukowanych i komunikowania

Artykuł (PDF) Show abstract

Obecność przypisu w edycji cyfrowej – rekonesans

Artykuł (PDF) Show abstract

O problemach zarządzania projektowego w humanistyce cyfrowej (na przykładzie Nowej Panoramy Literatury Polskiej)

Artykuł (PDF) Show abstract

III. VARIA

In articulo mortis. O upamiętnianiu ostatnich słów

Artykuł (PDF) Show abstract

Rocznice narodowe jako medium pamięci kulturowej

Artykuł (PDF) Show abstract

Panegiryk à rebours. Hugona Kołłątaja mentalna topografia Moskwy z 1807 / 1808 roku

Artykuł (PDF) Show abstract

Ekslibris – artystyczna personalizacja

Artykuł (PDF) Show abstract

Pamiątka, hołd, laudacja. Prace studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie

Komentarze autorów do fotografii

IV. RECENZJE

Bogdan MAZAN, Funeralne (nie)oczywistości i olśnienia (T. Budrewicz, Pogrzeby pisarzy polskich XIX wieku, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2019)

Recenzja (PDF)

Marek PĄKCIŃSKI, Długi cień antysemityzmu (M. Domagalska, Zatrute ziarno. Proza antysemicka na łamach „Roli” (1883-1912), Polskie Towarzystwo Historyczne, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2015)

Recenzja (PDF)

Ewa GŁĘBICKA, Księga krakowska, czyli o Dąbrowskiej inaczej (Rozczytywanie Dąbrowskiej, red. D. Kozicka, M. Świerkosz, Wydawnictwo UJ, Kraków 2018)

Recenzja (PDF)

Paweł DYBEL, Poezja świata, który stał się atrapą (S. Czerniak, Powrót zdarzeń, posłowie M. Pieczara, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2019)

Recenzja (PDF)

Noty o autorach artykułów

Artykuł (PDF)

vignette

Anna Fabrycy

W mojej fotografii zestawiłam dwa symbole: wieczne pióro i płomień. Pierwsze z nich oznacza twórczość literacką, drugie – pamięć. W połączeniu przypominają świecę, która również kojarzy się z obchodzeniem urodzin.

Kamil Kubik

świta
ciepłe miejsce po tobie
puste
zapach pozostał
zlewając się z brzaskiem dnia
na wspomnienie drżę
zmięta pościel jak pamiątka (tekst autorski)

Karolina Grabowska

„Wspomnienie jest formą spotkania” – Khalil Gibran (https://pl.m.wikiquote.org/wiki/Khalil_Gibran)

Piotr Królikowski

„Nagrobki pozbawione napisów znajdujące się na plastikowym tle mają uświadamiać, że pamięć ma moc ożywania przedmiotów. Gdyby nie ludzka potrzeba upamiętnienia danej osoby, nagrobek pozostawałby jedynie oszlifowanym kamieniem wystawionym na sprzedaż. Fotografie podkreślają, że ludzie dążą do nadawania form swoim wspomnieniom, aby przedłużyć ich żywotność” – Jan Romanowski (słowa przyjaciela)

Anna Kordulewska

100 lat!

Sylwia Rusinek

25 lat „Napisu”

Natalia Szymala

Jubileusz „Napisu”

Natalia Truszczyńska

To nie starość.
To miłość, radość, troska, ból, cierpienie.
To wszystkie emocje, które nam towarzyszą.
To nie zmarszczki.
To pamiątka życia, które mogliśmy przeżyć.

To my i nasza historia. (tekst autorski)

Chiara Carti

Łzy szczęścia. Wszystkie emocje, niezależnie od tego, czy negatywne, czy pozytywne, czynią nas żywymi, karmią i chronią, sprawiają, że doznajemy niemożliwych do określenia uczuć. Ogrom emocji ogarnia nasze ciała, gdy otrzymujemy jakąś wiadomość, gdy ktoś nas zaskakuje, a czasem nawet, gdy udaje się nam osiągnąć coś, na czym bardzo nam zależało. W jednym momencie czujemy się jednocześnie między innymi zaskoczeni, kochani i niezwyciężeni. To właśnie te emocje są, jeśli nie niemożliwe, to z pewnością trudne do wyrażenia słowami. Fotografie stają się jeszcze silniejszym środkiem wyrazu niż słowa, o czym bardzo dobrze przypomina nam Isabel Allende: „Piękne zdjęcie opowiada historię, odkrywa miejsce, wydarzenie, stan umysłu i jest ono o wiele potężniejsze niż tysiąc zapisanych stron”.

W tym zdjęciu chciałam zawrzeć najczystszą i najpotężniejszą emocję ze wszystkich: radość. Udało mi się to dzięki zobrazowaniu jej w krótkim momencie wypełnionym emocjami: wtedy, gdy pojawiają się łzy szczęścia.

Rafał Kruszka

Pamiątka. Fotografia może być próbą ocalenia fragmentu historii od zapomnienia. Czy zatem sfotografowanie przedmiotu może przenieść funkcję pamiątki z przedmiotu na jego utrwalony wizerunek?

Fotografia jest też językiem – podatnym na manipulację i przekształcenia. Nawet występujący obok obrazu fotograficznego tekst, często umieszczający przekaz wizualny w kontekście, tłumaczy, co widz powinien zobaczyć na zdjęciu, może spełniać funkcję nie tylko objaśniającą treść fotografii. Rola tekstu w tym zestawieniu wydaje się nadrzędna.

Dlatego sama fotografia jest często tylko tą szkatułką, pojemnikiem, kontenerem dla idei i myśli przekazywanych słowem.

Martyna Ginda

Kawałek metalu z kolorową wstęgą,
Naznacza wspomnienie stanowczą pręgą.
Czy puste ciała winią umysły w niewoli,
Czy milkną, pojąc się cudzą mordęgą? (tekst autorski)

Paulina Brzezińska

Ślub łączy na zawsze dwoje kochających się ludzi. Obrączki pozostają przepiękną pamiątką, która każdego dnia przypomina o tej wyjątkowej chwili w życiu.

Krzysztof Oleksiak

Czy zdjęcie można oglądać tylko z jednej strony? Wspomnienia zakodowane na materiale fotograficznym zacierają się poprzez upływ czasu, lecz pamięć o nich przedłuża się dzięki słowom zapisywanym i przekazywanym z pokolenia na pokolenie na rewersach fotografii.

Katarina Šimeková

„W fotografii podoba mi się to, że można uchwycić moment, który zniknął na zawsze, i taki, który jest niemożliwy do odtworzenia” – Karl Lagerfeld (https://niezleaparaty.pl/cytaty-fotograficzne/)

Natalia Czuba

Twarze, oczy, usta, włosy,
Mądre, biedne, smutne kłosy
Pamiętają każdą drogę,
Zmarszczką siejąc pustą trwogę. (tekst autorski)

Zuzanna Hanc

Ludzka pamięć jest nietrwałą materią, ulegającą niszczeniu i zniekształcaniu wraz z upływem czasu. W zatrzymaniu wspomnień lub emocji pomocne są przedmioty związane z konkretnymi wydarzeniami lub osobami. Dają one materialne świadectwo chwil, które już minęły, potrafią przywołać ich ulotność i dawne emocje. Są to często przedmioty o niepozornym wyglądzie, ale ogromnej wartości dla osoby, której pamięć zatrzymują w sobie.

Dawid Grzelak

W dzisiejszym świecie media społecznościowe oraz towarzyszące im komunikatory stały się formą zapisu naszej codzienności i swego rodzaju pamiętnikiem. Niejednokrotnie podniosłe życzenia, gratulacje i wyrazy współczucia pojawiają się obok wiadomości o zepsutej pralce czy zdjęcia potrawy, którą właśnie spożywamy. Zaciera się granica między rzeczami ważnymi a banalnymi, a my tworzymy własną historię, która już na zawsze zostawi swój ślad w Internecie.